კითხვა

2023/06

წარმოვადგენთ „ესტონურ მოდელზე“ მყოფ სამშენებლო კომპანიას (შპს), რომელიც აშენებს მრავალბინიან საცხოვრებელ კორპუსს, ბინების გაყიდვის მიზნით. აღრიცხვას ვაწარმოებთ მსს ფასს სტანდარტით. 2022 წელს გავაფორმეთ როგორც წინარე ნასყიდობის ხელშეკრულებები, ასევე რამდენიმე ფართი გავყიდეთ საკუთრების უფლებით. თვითონ სამშენებლო ობიექტი დღეის მდგომარეობით ჯერ არ არის ექსპლუატაციაში მიღებული, რადგან ჯერ კიდევ მშენებარეა. გვაინტერესებს, ჩვენ მიერ გაფორმებული ეს ხელშეკრულებები წარმოადგენს თუ არა სამშენებლო კონტრაქტებს, რომლებიც ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისთვის, აღრიცხული უნდა იქნეს მსს ფასს-ის 23-ე განყოფილების შესაბამისად?

პასუხი

მსს ფასს-ის 23 განყოფილება განსაზღვრავს:
„23.14. თუ ოპერაცია მომსახურების გაწევას გულისხმობს და შესაძლებელია მომსახურების გაწევის შედეგის საიმედოდ შეფასება, საწარმომ ამ ოპერაციასთან დაკავშირებული ამონაგები უნდა აღიაროს მომსახურების ხელშეკრულების შესრულების სტადიის მიხედვით საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს (ზოგჯერ ამ მეთოდს უწოდებენ პროცენტული შესრულების მეთოდს). მომსახურების გაწევის ოპერაციის შედეგის საიმედოდ შეფასება მაშინ არის შესაძლებელი, თუ დაკმაყოფილებულია შემდეგი პირობები:
() ამონაგების ოდენობის შეფასება შესაძლებელია საიმედოდ;
() მოცემული ოპერაციიდან მოსალოდნელია ეკონომიკური სარგებლის შემოსვლა საწარმოში;
() შესაძლებელია მომსახურების მიწოდების ხელშეკრულების შესრულების სტადიის საიმედოდ შეფასება საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს; და
() შესაძლებელია მომსახურებაზე უკვე გაწეული და ხელშეკრულების მთლიანად შესასრულებლად საჭირო მომავალი დანახარჯების საიმედოდ შეფასება“.
„23.17. თუ შესაძლებელია სამშენებლო ხელშეკრულების შედეგის საიმედოდ შეფასება, საწარმომ სამშენებლო ხელშეკრულებასთან დაკავშირებული ამონაგები და დანახარჯები უნდა აღიაროს, როგორც ამონაგები და ხარჯი, შესაბამისად, სახელშეკრულებო სამუშაოების შესრულების სტადიის მიხედვით საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს (ამ მეთოდს ხშირად უწოდებენ პროცენტული შესრულების მეთოდს). სამშენებლო ხელშეკრულების შედეგის საიმედოდ შესაფასებლად, შესაძლებელი უნდა იყოს სახელშეკრულებო სამუშაოების შესრულების სტადიის, მომავალი დანახარჯებისა და თანხების ამოღების შესაძლებლობის საიმედოდ შეფასება. პროცენტული შესრულების მეთოდის გამოყენებასთან დაკავშირებით მითითებები მოცემულია 23.21–23.27 პუნქტებში“.
„23.21. პროცენტული შესრულების მეთოდი გამოიყენება მომსახურების გაწევიდან (იხ. 23.14–23.16 პუნქტები) და სამშენებლო ხელშეკრულებებიდან (იხ. 23.17-23.20 პუნქტები) მიღებული ამონაგების აღიარებისთვის. საწარმომ, ხელშეკრულების ვადის განმავლობაში, პერიოდულად უნდა გადახედოს და, თუ აუცილებელია, შეცვალოს ამონაგებისა და დანახარჯების შეფასებები, მომსახურების გაწევის ოპერაციების, ან სამშენებლო ხელშეკრულებების სამუშაოების შესრულების მიმდინარე მდგომარეობის გათვალისწინებით“.
ამ დებულებების არსი ისაა, რომ თუ გარიგება მომსახურების გაწევას გულისხმობს ან სამშენებლო კონტრაქტია, ფინანსური ანგარიშგების მიზნების მისაღწევად ამონაგები და შესაბამისი დანახარჯები აღიარდება ფინანსურ ანგარიშგებაში ამ გარიგების შესრულების პროპორციულად, რიგი აუცილებელი დათქმების დაკმაყოფილების შემთხვევაში.
შესაბამისად, დასმულ კითხვაზე პასუხი ყოველ კონკრეტულ სიტუაციაში საჭიროებს პროფესიულ განსჯას, მსჯელობას და ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე, შეიძლება სხვადასხვა გადაწყვეტილები იქნეს მიღებული.
როდესაც სამშენებლო კომპანია იწყებს მრავალბინიანი საცხოვრებელი კორპუსის მშენებლობას, ეს, საწყის ეტაპზე, არ არის არც მომსახურების გაწევა და არც სამშენებლო კონტრაქტი (გამონაკლისია ის შემთხვევა, როდესაც ბინების ნაწილი უნდა გადაეცეს იმ პირს ან პირებს, რომლებმაც ამ ბინების მიღების სანაცვლოდ დაუთმეს სამშენებლო კომპანიას ის მიწა, რომელზეც ეს საცხოვრებელი კორპუსი შენდება, მშენებლობის ამ ნაწილში), არამედ გასაყიდად გამიზნული საქონლის წარმოებაა. თუმცა, მას მერე, რაც კორპუსის მშენებლობის დასრულება რეალური ხდება და მშენებარე ობიექტებზე იდება ნასყიდობის ან წინარე ნასყიდობის ხელშეკრულებები, სიტუაცია იცვლება და დადებული ან დიდი ალბათობით მოსალოდნელი გარიგებების ნაწილში შეიძლება სამშენებლო კომპანიის მიერ განხორციელებული მშენებლობის ნაწილი მომსახურების გაწევად ან სამშენებლო ხელშეკრულებად გადაკვალიფიცირდეს, მსს ფასს-ის 23-ე განყოფილების მიზნებისთვის, თუ ამ განყოფილების სხვა აუცილებელი პირობებიც დაკმაყოფილებულია.
კერძოდ, მაშინ, როცა მშენებარე ობიექტზე (მიუხედავად იმისა, რომ ის ჯერ არ არის დასრულებული) უკვე გაფორმდა ნასყიდობის კონტრაქტი და მყიდველმა ფართი დაირეგისტრირა თავის საკუთრებაში (გამყიდველის მიერ მშენებლობის დასრულების პირობით), მიგვაჩნია, რომ მაღალია ალბათობა იმისა, რომ ეს კონტრაქტი დაკვალიფიცირდეს სამშენებლო ხელშეკრულებად. ეს მოსაზრება იქიდან გამომდინარეობს, რომ ამ დროისთვის, როგორც წესი, მშენებლობის დასრულება რეალურია, ამონაგები ზუსტად ან თითქმის ზუსტად არის ცნობილი (მაგალითად, შესაძლოა ვალუტის კურსის მერყეობის გამო ზუსტად არ იყოს ცნობილი), ხოლო გასაწევად დარჩენილი, მოსალოდნელი დანახარჯების სიდიდე საიმედოდ შეფასებადია. ფაქტობრივად, მშენებარე ბინების მყიდველებზე საკუთრების უფლებით გადაცემის შემდეგ გამყიდველი აგრძელებს მისთვის სამშენებლო მომსახურების გაწევას. შესაბამისად, ამ შემთხვევებში პროცენტული შესრულების მეთოდი უნდა იქნეს გამოყენებული.
იგივე ეხება იმ წინარე ნასყიდობებს, რომლებიც დადებულია ისეთი პირობებით, როცა: ა) წინარე ნასყიდობის ხელშეკრულების მოშლა არ არის მოსალოდნელი; ბ) მშენებლობის დასრულება რეალურია; გ) მსს ფასს-ის 23-ე განყოფილების სხვა დათქმები შესრულებულია.
თუმცა, წინარე ნასყიდობების დროს ხშირად ასე სულაც არ არის: მაგალითად, ხშირია მათი მოშლა მყიდველის ინიციატივით, ხდება მშენებლობის გაურკვეეველი ვადით შეჩერება სხვადასხვა მიზეზით, ან მშენებლობა ისეთ სტადიაზეა, რომ ვერ ხერხდება მოსალოდნელი დანახარჯების საიმედოდ შეფასება. ამგვარ შემთხვევებში, წინარე ნასყიდობის ფარგლებში მყიდველთა მიერ გადახდილი თანხები არ უნდა დაკვალიფიცირდეს (ჯერჯერობით მაინც) სამშენებლო ხელშეკრულების ფარგლებში გადახდილად, არამედ უნდა შეფასდეს როგორც საქონლის შესყიდვისთვის გადახდილი ავანსები. შესაბამისად, ამ დროს პროცენტული შესრულების მეთოდის გამოყენება არ არის მართებული.

უკან დაბრუნება