კითხვა

2022/08

შეკითხვა ეხება მარცვლეულ კულტურებს, კერძოდ ხორბლის მაგალითი განვიხილოთ: ხორბლის თესვის პერიოდი საქართველოში წესისამებრ სექტემბერში იწყება და ნოემბრის ბოლომდე შეიძლება გაგრძელდეს. ცხადია, არის ცალკეული შემთხვევები, როდესაც თესვა შეიძლება კიდევ უფრო დაგვიანდეს და საანგარიშგებო პერიოდის დასასრულს (დავუშვათ 31 დეკემბერს) ჯერ კიდევ არ იყოს მარცვლეული კულტურა მიწიდან აღმოცენებული. რა ხდება ამ დროს? როგორ უნდა ვაღიაროთ ან/და აღვრიცხოთ ბიოლოგიური აქტივი მსს ფასს-ის 34-ე განყოფილების მიხედვით? გვაფიქრებს ის, რომ მოყვანილ მაგალითში მცენარე ჯერ არაა აღმოცენებული და თან ამ დროს მისი არ აღმოცენების (სრულად ან ნაწილობრივ) რისკი ალბათ საკმაოდ მაღალია. შესაბამისად: 1) საერთოდ დაკმაყოფილებულია თუ არა ბიოლოგიურ აქტივად აღიარების კრიტერიუმები? 2) შესაძლებელია თუ არა საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ხორბლის არ აღმოცენებული ყანის რეალური ღირებულებით აღრიცხვა, თუ ეს პრაქტიკულად გამორიცხულია და თვითღირებულების მეთოდს უნდა მივმართოთ?

პასუხი

1) მსს ფასს-ისდანართშიტერმინების ლექსიკონიმოყვანილია ბიოლოგიური აქტივის მოკლე განმარტება: ბიოლოგიური აქტივიცხოველი ან მცენარე“.
ამ განმარტების სიმწირიდან გამომდინარე, თუ არ არსებობს რამე საწინააღმდეგო ანგარიშგასაწევი არგუმენტი, სექტემბერში დათესილი ხორბლის ყანა წარმოადგენს ბიოლოგიურ აქტივს (როგორც მცენარეები), მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსათვის ის ჯერ არ იყოს მიწის ზევით აღმოცენებული (მცენარე არსებობდეს მიწის ქვევითაც და ზევითაც). ცხადია, ეს არ ეხება იმ შემთხვევას, თუ მცენარის თესლის გაღვივების შესაძლო პერიოდი საბოლოოდ ამოწურულია.
2) მსს ფასს 34.2 მუხლის მიხედვით, საწარმომ, რომელიც იყენებს წინამდებარე სტანდარტს და დაკავებულია სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობით, სააღრიცხვო პოლიტიკა უნდა განსაზღვროს ბიოლოგიური აქტივების თითოეული კატეგორიისთვის, შემდეგნაირად:
() საწარმომ უნდა გამოიყენოს 34.4–34.7 პუნქტებში აღწერილი რეალური ღირებულებით აღრიცხვის მოდელი იმ ბიოლოგიური აქტივებისათვის, რომელთა რეალური ღირებულება მარტივად დასადგენია, მიზანშეუწონელი დანახარჯების, ან ძალისხმევის გარეშე; და
() ყველა სხვა ბიოლოგიური აქტივისთვის საწარმომ უნდა გამოიყენოს თვითღირებულების მოდელი, რომელიც აღწერილია 34.8–34.10 პუნქტებში“.
მოცემულ შემთხვევაში, უნდა ჩაითვალოს, რომ აღნიშნული ყანის თვითღირებულება და რეალური ღირებულება მიახლოებით ერთმანეთის ტოლია. მართალია, თავად მსს ფასს-ის 34-ე განყოფილება ამის შესახებ არაფერს ამბობს, მაგრამ მსს ფასს-ში არსებობს ასეთი ზოგადი დანაწესი (2.35, 10.4-10.6 მუხლები):
„2.35. წინამდებარე სტანდარტით გათვალისწინებული აქტივების, ვალდებულებების, შემოსავლებისა და ხარჯების აღიარებისა და შეფასების მოთხოვნები ეფუძნება ფასს სტანდარტების სრული ვერსიით გათვალისწინებულ საყოველთაო პრინციპებს. იმ შემთხვევაში, თუ წინამდებარე სტანდარტი კონკრეტულად არ ითვალისწინებს მოთხოვნას ამა თუ იმ სპეციფიკური ოპერაციის ან სხვა მოვლენისთვის, მაშინ საწარმომ მსჯელობის საფუძვლად უნდა გამოიყენოს 10.4 პუნქტში მოცემული მითითებები, ხოლო კონკრეტული სიტუაციის შესაფერისი სააღრიცხვო პოლიტიკის შესარჩევად იხელმძღვანელოს 10.5 პუნქტის მითითებების იერარქიით“.
„10.4. თუ წინამდებარე სტანდარტი სპეციალურად არ ეხება რომელიმე ოპერაციას, სხვა მოვლენას ან გარემოებას, საწარმოს ხელმძღვანელობამ უნდა იმსჯელოს და თვითონ შეიმუშაოს და გამოიყენოს ისეთი სააღრიცხვო პოლიტიკა, რომლის საფუძველზე მიღებული ინფორმაცია იქნება:
() შესაბამისი მომხმარებელთათვის ეკონომიკური გადაწყვეტილებების მისაღებად საჭირო მოთხოვნილებების; და
() საიმედო, იმის გამო, რომ ფინანსური ანგარიშგება:
(i) სამართლიანად წარმოადგენს საწარმოს ფინანსურ მდგომარეობას, მისი საქმიანობის ფინანსურ შედეგებსა და ფულადი სახსრების მოძრაობას;
(ii) გამოხატავს ოპერაციების, სხვა მოვლენების ან პირობების ეკონომიკურ შინაარსს და არა მათ სამართლებრივ ფორმას;
(iii) იქნება ნეიტრალური, .. არ იქნება მიკერძოებული;
(iv) წინდახედული; და
(v) სრული ყველა არსებით ასპექტში.
10.5. 10.4 პუნქტში აღნიშნული მსჯელობის დროს ხელმძღვანელობამ უნდა მიმართოს შემდეგ წყაროებს და გაითვალისწინოს მათი გამოყენების შესაძლებლობა შემდეგი თანმიმდევრობით:
() წინამდებარე სტანდარტის მოთხოვნები და მითითებები, რომლებიც დაკავშირებულია მსგავს და მონათესავე საკითხებთან; და
() აქტივების, ვალდებულებების, შემოსავლებისა და ხარჯების განმარტებები, მათი აღიარების კრიტერიუმები, შეფასების კონცეფციები და სხვა ძირითადი პრინციპები, რომლებიც განხილულია მე-2 განყოფილებაში – „კონცეფციები და ძირითადი პრინციპები“.
10.6. 10.4 პუნქტში აღწერილი მსჯელობის დროს ხელმძღვანელობას ასევე შეუძლია ფასს სტანდარტების სრული ვერსიის მოთხოვნებისა და მითითებების გათვალისწინება, რომლებიც ეხება მსგავს და მონათესავე საკითხებს“.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოცემული საკითხის გადასაწყვეტად (ყანის სააღრიცხვო შეფასებისთვის) საწარმომ, რომელიც მსს ფასს-ს იყენებს, შეუძლია გამოიყენოს ბასს 41 „სოფლის მეურნეობა“ 24-ე მუხლი, რომლითაც განსაზღვრულია:
„24. თვითღირებულება შესაძლოა ზოგჯერ უახლოვდებოდეს სამართლიან ღირებულებას, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც:
) თავდაპირველი ხარჯის გაწევიდან (მაგალითად, უშუალოდ საანგარიშგებო პერიოდის დამთავრების წინ დარგული ნერგები, ან ახლად შეძენილი შინაური პირუტყვი) მცირეოდენ ბიოლოგიურ ტრანსფორმაციას ჰქონდა ადგილი; ან
ბ) მოსალოდნელია, რომ ბიოლოგიური ტრანსფორმაციის გავლენა ფასზე არ იქნება მნიშვნელოვანი (მაგალითად, საწყისი ზრდა ფიჭვის პლანტაციის 30-წლიან საწარმოო ციკლში)“.

უკან დაბრუნება