ქართულ საწარმოში, რომელიც სააქციო საზოგადოებაა, საქართველოს რეზიდენტმა ფიზიკურმა პირმა (რომელიც ამ საწარმოს ურთიერთდამოკიდებული პირია) აქციების სანაცვლოდ შეიტანა რაღაც აქტივი (კერძოდ, 100% წილი სხვა შპს-ში). ფიზიკურმა პირმა შეტანილი აქტივი დააფასა 3 მლნ ლარად, სანაცვლოდ საწარმომ გამოუშვა 3 მლნ ლარის ნომინალური ღირებულების აქციები და გადასცა ამ ფიზიკურ პირს.
ამ აქციების გამოშვების შემდეგ ხსენებული ფიზიკური პირი ფლობს სააქციო კაპიტალის ნახევარზე მეტს − 75%-ს. კერძოდ, ამ ემისიამდე საწარმოს სააქციო კაპიტალი იყო 1 მლნ ლარი (საემისიო კაპიტალი არ ჰქონდა) და 3 მლნ-იანი ემისიის შემდეგ ფიზიკური პირი გახდა 75% წილის მფლობელი აქციონერი.
ამ ოპერაციის შემდეგ 4 კალენდარულ თვეში ამ ფიზიკურმა პირმა სრულად მიჰყიდა თავისი აქციები სხვა არსებულ აქციონერს.
კაპიტალში აქტივების ამგვარი შეტანისას, როდესაც ხდება კომპანიის წილის 50%-ზე მეტი აქციების სანაცვლოდ გადაცემა და როდესაც აქტივის შეტანა კაპიტალში არ ითვლება მიწოდებად (სსკ 151-ე მუხლი), საჭიროა თუ არა შეტანილი აქტივების საბაზრო ღირებულების განსაზღვრა? და თუ აღმოჩნდება, რომ ეს საბაზრო ღირებულება 3 მლნ ლარზე ნაკლებია, არის თუ არა ეს სხვაობა დასაბეგრი, მოგების ან საშემოსავლო გადასახადით?
დაბეგვრა გვაინტერესებს სააქციო საზოგადოების მხრიდან. გასათვალისწინებელია, რომ რეალურად კომპანიას ხარჯი არ გაუწევია, თანხა არ გადაუხდია.
ჩვენი შპს-ის დამფუძნებლებია საქართველოს რეზიდენტი სხვა შპს-ები. ქონება გავაჩუქეთ სხვა შპს-ზე, რომლის დამფუძნებლები ასევე საქართველოს რეზიდენტი შპს-ებია. ჩვენი და ამ შპს-ის დამფუძნებელი კომპანიები ერთმანეთისთვის ურთიერთდამოკიდებული პირებია, თუმცა მათი შემადგენლობა იდენტური არ არის. ყველა მათგანი დაბეგვრის „ესტონურ მოდელზეა“. დაიბეგრება თუ არა ჩვენ მიერ ქონების გაჩუქება ამ შპს-ზე მოგების გადასახადით?
ორმა ფიზიკურმა პირმა საქართველოში დააფუძნა საწარმო „ა“ და მასში საბრუნავი სახსრების შესავსებად შეიტანა თანხა სესხად. თითოეულმა ასესხა 2,5 მლნ ლარი, სულ სესხის სახით კომპანიაში შევიდა 5 მლნ ლარი. სესხზე პროცენტი არ ერიცხება, თუმცა ეს თანხა სესხად აღირიცხება.
ცოტა ხანში კომპანია „ა“-მ დამოუკიდებელი პირისგან შეიძინა კომპანია „ბ“-ს 100% წილი 2 მლნ ლარად. კომპანია „ბ“-ს ბალანსი შეძენის მომენტში შედგებოდა სულ ორი სიდიდისგან: დ-ტი მიწა, კ-ტი კაპიტალი − 2 მლნ ლარი, ანუ ეს „ბ“ კომპანია ფლობდა მხოლოდ ერთ მიწის ნაკვეთს და სწორედ ამ მიწის ნაკვეთის მიღების მიზნით იყიდა ის კომპანია „ა“-მ. სიმარტივისთვის მიწის ნაკვეთის და წილის ფასი ემთხვევა ერთმანეთს.
კიდევ ცოტა ხანში კომპანია „ა“-მ, კვლავ დამოუკიდებელი მხარისგან, შეიძინა სხვა მიწის ნაკვეთი 1 მლნ. ლარად. ამის შემდეგ კომპანია „ა“-მ ეს ცალკე ნაყიდი მიწის ნაკვეთი იმავე 1 მლნ ლარად შეიტანა კომპანია „ბ“-ს კაპიტალში. ანუ მივიღეთ მოცემულობა, რომ „ა“ ფლობს „ბ“-ს 100%-ს, ხოლო „ბ“ ფლობს 2 მიწის ნაკვეთს და ამ უკანასკნელის ბალანსი ამგვარად გამოიყურება:
დ-ტი მიწები კ-ტი კაპიტალი − 3 მლნ ლარი.
ამის შემდეგ კომპანია „ა“-მ კომპანია „ბ“-ს 100%-ის წილი 3 მლნ ლარად მიჰყიდა თავის დამფუძნებელ ფიზიკურ პირებს და სავაჭრო მოთხოვნა გაუქვითა მათდამი სასესხო ვალდებულებაში. ამ მომენტიდან მივიღეთ მოცემულობა, რომ ორი ფიზიკური პირი პირდაპირ ფლობს ცალკე კომპანია „ა“-ს და ცალკე კომპანია „ბ“-ს.
ამ ფიზიკურ პირებს შეუძლიათ თუ არა კომპანია „ბ“-დან ამოიღონ მიწის ნაკვეთი პირად საკუთრებაში კაპიტალის შემცირების ხარჯზე? ანუ, მიუხედავად იმისა, რომ „ბ“-ს კაპიტალში ამ ფიზიკურ პირებს პირდაპირი შენატანი არ განუხორციელებიათ, შეუძლიათ თუ არა მათ ამ კაპიტალის შემცირება და აქტივების გატანა დაუბეგრავად? გატანილი აქტივების ღირებულება არ აჭარბებს კომპანიის კაპიტალს.
სიმარტივისთვის დავუშვათ, რომ ამ კომპანიებს სხვა ოპერაციები არ განუხორციელებიათ და ყველა ეს ოპერაცია ხორციელდება დროის მოკლე მონაკვეთში, რა დროსაც მიწისა თუ წილების საბაზრო ფასები დიდად არ მერყეობდა.
ჩვენს კომპანიას დაგეგმილი აქვს ჩვენი ზოგიერთი პარტნიორი კომპანიისთვის საახალწლო საჩუქრების გაგზავნა. ეს პარტნიორები ორ ჯგუფად შეგვიძლია დავყოთ:
- კომერციული პარტნიორები: ჩვენი კორპორაციული კლიენტები, რომელთაც ვუწევთ მომსახურებას, ასევე ჩვენი პარტნიორები, რომელთან ერთადაც ვქმნით ზოგიერთ კომერციულ პროდუქტს;
- სხვა პარტნიორები, რომლებიც ჩვენს კომპანიას აწვდიან სხვადასხვა სახის მომსახურებას, მოწყობილობებს, საქონელს და ა.შ.
საჩუქრები სხვადასხვა შინაარსის შეიძლება იყოს და განსხვავებული იქნება მათი ფასიც. ზოგი მათგანი შეფუთული იქნება ბრენდირებული სტიკერებითაც. არცერთი ასეთი საჩუქრის მწარმოებელი ჩვენი კომპანია არ არის, ანუ ვიყიდით, ზოგიერთს შევფუთავთ და ისე გავაგზავნით.
გვაქვს შემდეგი კითხვები:
1) უნდა დაიბეგროს გადასახადებით ასეთი სახის გაცემული საჩუქრები იურიდიულ პირებზე? თუ კი, მაშინ რომელი გადასახადებით?
2) უნდა დაიბეგროს გადასახადებით ასეთი სახის გაცემული საჩუქრები ფიზიკურ პირებზე? თუ კი, მაშინ რომელი გადასახადებით?
3) საჩუქრის შინაარსზე და ფასზე თუ არის დამოკიდებული დაბეგვრის საკითხი? ანუ, 50 ლარამდე ღირებულების საჩუქარს გავაგზავნით თუ 1000 ლარის, ამას აქვს მნიშვნელობა დაბეგვრის მიზნებისთვის?
4) როგორია მიღებული საგადასახადო პრაქტიკა ამ საკითხებზე?
ჩვენ (საქართველოს რეზიდენტი ფიზიკური პირი, რეზიდენტი იურიდიული პირი და ევროპელი პარტნიორი ფიზიკური პირები) ვართ საქართველოს ერთ-ერთ რაიონში სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობით დაკავებული რამდენიმე შპს-ის მფლობელები. დირექტორი ყველა ამ კომპანიაში არის საქართველოს რეზიდენტი არაინდმეწარმე ფიზიკური პირი „გ“, რომელიც გადასახადის გადამხდელად რეგისტრირებული არ არის. აქციონერები დავპირდით მას, რომ კაპიტალის დაბრუნების შემდეგ „გ“-ს გადაეცემოდა ჩვენს კომპანიებში 10%-იანი წილი. ვინაიდან ჩადებულ კაპიტალს, დაბრუნების მაგივრად, ვამატებთ ხოლმე (პროექტის გაფართოების გამო), „გ“-ის მოტივაციის შესანარჩუნებლად გადავწყვიტეთ, არ დაველოთ კაპიტალის ამოღებას და უკვე დავაფიქსიროთ მისი პარტნიორული მონაწილეობა ჩვენს კომპანიებში. ამიტომ ვიფიქრეთ, უკეთესი იქნება გავანულოთ კაპიტალი და შემცირებული კაპიტალის თანხა დამფუძნებლების სესხად მივცეთ ამ კომპანიებს. ამ შემთხვევაში „გ“ შემოვიდოდა მოწილედ ნომინალში ნულოვან კომპანიაში და „საჩუქარი“ ნაკლებად იქნებოდა დასაბეგრი. ასევე, ამ ფორმით უფრო გასაგები იქნებოდა დაბანდებული თანხის ერთობლივად ყველა აქციონერის მიერ დაბრუნების პროცესი და შემდგომი მონაწილეობა დივიდენდების განაწილებაში. გვესმის, რომ „გ“-სთვის ფაქტობრივად მატერიალურად არაფერი იცვლება (გარდა „საჩუქრის“ შესაძლო დაბეგვრისა), მაგრამ ვფიქრობთ, ასეთი ცვლილება მისთვის ფსიქოლოგიურად სასარგებლო იქნება.
წილები საკუთრებაში აქციონერებს 2 წელზე მეტი აქვთ და მათ ალბათ არ ემუქრებათ დაბეგვრა ამ წილების გაყიდვის შემთხვევაში, მაგრამ ჩვენს სიტუაციაში აქციონერები არც იღებენ შემოსავალს, პირიქით, გასცემენ წილს უფასოდ. უნდა დაიბეგროს თუ არა „გ“ როგორც შემოსავლის მიმღები? არის თუ არა პრაქტიკაში ამგვარ გარიგებებზე არამეწარმე ფიზიკური პირების საგადასახადო შემოწმებები? ყოველი შემთხვევისთვის, კაპიტალის განულების მეშვეობით დასაბეგრი თანხის შემცირების იდეა თუ არის გამართლებული?
2022 წლის ივლისში გაფორმებული ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე შპს „G“-მ შპს „H“-ზე გაყიდა მის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთი, რომლის საზღაურად მიიღო X აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარებში. აღნიშნული თანხა მოიცავდა როგორც ფულად ნაწილს (Y აშშ დოლარის ეკვივალენტს ლარებში), ასევე ბარტერის სახით გადმოცემულ დასრულებულ უძრავ ქონებებს (სხვა მიწის ნაკვეთზე აშენებული ორი საცხოვრებელი ფართი საკადასტრო კოდებით ------) და გაყიდულ ტერიტორიაზე ასაშენებელ კორპუსში სამომავლო ფართებზე მოთხოვნის უფლებას.
აღნიშნული ქონებების შპს „G“-ისთვის საკუთრებაში გადმოცემა განხორციელდა ძირითადი ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებამდე 2022 წლის ივნისში გაფორმებული დამატებითი შეთანხმების საფუძველზე. აღნიშნული შეთანხმების მიხედვით გადმოსაცემი უძრავი ქონებების ჯამურმა ღირებულებამ შეადგინა Z აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარებში. აღნიშნული ფართების გადმოცემის შემდეგ შპს „H“-მა წარუდგინა შპს „G“-ს შესაბამისი დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურა განხორციელებულ მიწოდებაზე.
2022 წლის აგვისტოს და ოქტომბრის თვის გადაწყვეტილებების შესაბამისად, აღნიშნული უძრავი ქონებები საკუთრებაში გადაეცათ შპს „G“-ის ორ დამფუძნებელს და საწესდებო კაპიტალის 14-14 პროცენტის მფლობელებს მათ მიერ მისაღები წილების შესაბამისად შუალედური დივიდენდის სახით, N აშშ დოლარის ეკვივალენტის ოდენობით ლარებში თითოეულზე.
აღნიშნული უძრავი ქონებების დივიდენდის სახით გაცემისას განხორციელდა მისაღები წილების შესაბამისად განსაზღვრული თანხების შესაბამისი მოგების გადასახადის 15% და დივიდენდის გადასახადის 5%-ის გადახდა ბიუჯეტში. დივიდენდების მიღების შემდეგ, ამ პარტნიორებმა გაასხვისეს თავიანთი წილები სხვა პირებზე.
გთხოვთ გვაცნობოთ: 1) რამდენად აკმაყოფილებს ჩვენ მიერ აღნიშნული ტრანზაქციები საგადასახადო კანონმდებლობით განსაზღვრულ მოთხოვნებს; და 2) საჭირო იყო თუ არა შუალედური დივიდენდის სახით უძრავი ქონებების გადაცემისას აღნიშნული ოპერაციის დღგ-ით დაბეგვრა?
