კითხვა

2022/10

ა) საქართველოს რეზიდენტი ფიზიკური პირი ფლობს საკონტროლო პაკეტს არარეზიდენტი კომპანიის კაპიტალში. აღნიშნული არარეზიდენტი კომპანია თავის მხრივ ფლობს 20%-ზე მეტი ოდენობის წილს ქართულ საწარმოში. ამ ფიზიკურმა პირმა 2022 წელს ისესხა თანხა ქართული ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტისგან და ამ გარიგებაში თანამსესხებლად დაფიქსირდა ზემოაღნიშნული ქართული საწარმო. დავაკონკრეტებ, რომ ქართული საწარმო სესხის ხელშეკრულებაში წარმოდგენილია როგორც კლიენტი (და არა თავდები) და სოლიდარულად ინაწილებს ყველა ვალდებულებას. წარმოშობს თუ არა თანამსესხებლის სტატუსი რაიმე დასაბეგრ ოპერაციას ქართული საწარმოსთვის? ბ) პირობა იგივეა რაც „ა“ შემთხვევაში, იმ განსხვავებით, რომ ქართული საწარმო არ წარმოადგენს თანამსესხებელს, არამედ ამ ფიზიკური პირის სასარგებლოდ სესხის უზრუნველყოფისთვის გირავნობის უფლებით დატვირთა თავისი კუთვნილი ქონება. წარმოშობს თუ არა ფიზიკური პირისთვის სესხის ფარგლებში ქონების დაგირავება რაიმე საგადასახადო ვალდებულებას ქართული საწარმოსთვის და თუ კი, მაშინ როგორ (რა პრინციპით) შეიძლება გაანგარიშდეს დასაბეგრი ბაზა?

პასუხი

) თანამსესხებელი (საბანკო ტერმინოლოგიით), შეიძლება არ იყოს სესხის მიმღები სუბიექტი. ანუ, შესაძლოა, რეალურად ბანკისგან ან სხვა ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტისაგან ის არც არაფერს იღებდეს და სესხის მთელ თანხას განკარგავდეს და მოიხმარდეს ძირითადი მსესხებელი. თუმცა, იმ შემთხვევაში, თუ ძირითადი მსესხებელი დროულად ვერ დააბრუნებს მიღებულ სესხს და მასზე დარიცხულ პროცენტებს, პასუხისმგებლობა თანამსესხებელსაც დაეკისრება.
მოცემულ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია შეფასდეს, როგორია მოლოდინი იმისა, ფიზიკური პირი დააბრუნებს ამ სესხს დროულად თუ ვერა. თუ არსებობს რეალური მოლოდინი იმისა, რომ სესხის მიმღები ფიზიკური პირი ვერ დააბრუნებს ამ სესხს (მთლიანად ან ნაწილობრივ), მაშინ ფინანსური აღრიცხვა-ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების გამოყენების დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, უნდა ჩაითვალოს, რომ ეს სესხი (ან მისი ნაწილი) აიღო სწორედ თანამსესხებელმა საწარმომ და მაშინვე გასცა სესხად ურთიერთდამოკიდებულ ფიზიკურ პირზე, აქედან გამომდინარე შესაბამისი საგადასახადო შედეგებით.
თუ არსებობს რეალური მოლოდინი, რომ ფიზიკური პირი გადაიხდის აღნიშნულ სესხს, მაშინ, მიუხედავად იმისა, რომ თანამსესხებლობა არ არის არც თავდებობა და თანამსესხებელიც თავად არ იღებს არაფერს, ის უნდა შეფასდეს როგორც ქმედება, რომელსაც ერთი პირი სჩადის (მოცემულ შემთხვევაში – ქართული საწარმო, რომელიც, სავარაუდოდ, მოგების გადასახადით დაბეგვრის „ესტონურ მოდელზეა“) მეორე პირის (ამ საწარმოს დამფუძნებელი კომპანიის ერთ-ერთი პარტნიორი ფიზიკური პირის) სასარგებლოდ. შესაბამისად, ამ შემთხვევაში ეს არის საწარმოს მიერ ურთიერთდამოკიდებული ფიზიკური პირის სასარგებლოდ უსასყიდლოდ გაწეული ფინანსური მომსახურება (სსკ მე-15 მუხლის მე-2 ნაწილის „გ“ პუნქტის მიხედვით), რომელსაც რაღაც საბაზრო ღირებულება აქვს. ამიტომ, ის დაიბეგრება მოგების გადასახადით სსკ 983 მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის „ზ“ პუნქტის გათვალისწინებით. დღგ-ით არ დაიბეგრება, რადგან ფინანსური მომსახურება გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან.
ბ) საწარმოს მიერ (რომელიც მოგების გადასახადის „ესტონური მოდელის“ მიხედვით იბეგრება) კუთვნილი არაფულადი ქონების გირავნობის უფლებით დატვირთვა ფიზიკური პირის სასარგებლოდ სესხის უზრუნველყოფისთვის, არ იბეგრება მოგების გადასახადით სსკ 982 მუხლის მე-3 ნაწილის ზ1 პუნქტის მიხედვით, რადგან ამ პუნქტის თანახმად, მოგების გადასახადით დასაბეგრი თანხაა სესხის უზრუნველსაყოფად საბანკო ანგარიშზე განთავსებული ფულადი სახსრების ოდენობა“. მაგრამ საწარმოს მაინც მოუწევს დაბეგვრა მოგების გადასახადით, რადგან მის მიერ განხორციელებელი ქმედება არის ფინანსური მომსახურება სსკ მე-15 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, რომელიც მან გაუწია ფიზიკურ პირს უსასყიდლოდ (როგორც ჩანს):
„2. ფინანსურ მომსახურებად/ოპერაციად განიხილება:...
) კრედიტის (სესხის) აღება/გაცემა/გადაცემა, სინდიცირება, სტრუქტურირება, მართვა და განკარგვა, მათ შორის, კრედიტის (სესხის) უზრუნველსაყოფად განხორციელებული ქმედებები (ქონების/აქტივის დაგირავება, საკრედიტო რისკის მესამე პირზე ნაწილობრივ ან მთლიანად გადაყიდვა, გარანტიების ან ანალოგიური შინაარსის ფინანსური ინსტრუმენტების გაცემა/დამოწმება/მართვა/განკარგვა ან ასეთი ინსტრუმენტის შეძენა/მის ბენეფიციარად ყოფნა)...“.
მოგების გადასახადით დაბეგვრის „ესტონურ მოდელზე“ მყოფი საწარმოს მიერ ფიზიკური პირისათვის მომსახურების უსასყიდლოდ მიწოდება კი იბეგრება მოგების გადასახადით სსკ 983 მუხლის „უსასყიდლოდ საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა ან/და ფულადი სახსრების გადაცემა“ შესაბამისად:
„1. ამ მუხლის მიზნებისათვის საქონლის მიწოდება ან მომსახურების გაწევა, რომლის მიზანი არ არის მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მიღება, უსასყიდლოდ მიწოდებად ითვლება...
3. მოგების გადასახადით არ იბეგრება უსასყიდლოდ საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის ან/და ფულადი სახსრების გადაცემის შემდეგი შემთხვევები:...
) უსასყიდლოდ საქონლის მიწოდება, მომსახურების გაწევა ან/და ფულადი სახსრების გადაცემა იმ პირისთვის, რომელიც მოგების გადასახადით იბეგრება ამ კოდექსის 97- მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით გათვალისწინებული დაბეგვრის ობიექტების მიხედვით“.
ფიზიკური პირი, ცხადია, ასეთ პირთა რიცხვს არ მიეკუთვნება.

უკან დაბრუნება