არარეზიდენტი ფიზიკური პირი საქართველოში ფლობს უძრავ ქონებას − საცხოვრებელ ბინას და ამ ქონების გაქირავებაში ხელშეწყობის მიზნით გაფორმებული აქვს ხელშეკრულება ქართულ საწარმო „ა“-სთან. გარიგების პირობებით კომპანია „ა“ ვალდებულია მოიძიოს შესაბამისი კლიენტი, დაეხმაროს კლიენტსა და მესაკუთრეს კომუნიკაციაში და პირობების შეთანხმებაში, მესაკუთრის სახელით გააფორმოს კლიენტთან ხელშეკრულება, მონაწილეობა მიიღოს ქირის გადახდის სქემაში და ქირავნობის ვადის განმავლობაში გააკონტროლოს ქონების მართლზომიერი გამოყენება და ფიზიკური მდგომარეობა მესაკუთრის ინტერესებიდან გამომდინარე. გადახდის სქემაში მონაწილეობა გულისხმობს კლიენტისთვის ქირის საფასურის გამორთმევას და მესაკუთრისთვის მიწოდებას. ამ ფუნქციების შესრულებისთვის კომპანია „ა“ მესაკუთრისგან იღებს მომსახურების საკომისიოს (საკომისიო გადაიხდება კლიენტის გადახდილი ქირიდან დაქვითვის გზით). აქვე დავძენთ, რომ კომპანია „ა“ არ იღებს რაიმე ვალდებულებებს და პასუხისმგებლობებს კლიენტის მიმართ ქირავნობის საგანზე ან/და ზოგადად ქირავნობის გარიგებით რეგულირებულ სხვა ურთიერთობებზე. 1) როდესაც დამქირავებელი კლიენტი ფიზიკური პირია (არარეგისტრირებული), როგორ იბეგრება არარეზიდენტის მიერ გაქირავებიდან მიღებული შემოსავალი? 2) ვინაიდან ტექნიკურად მესაკუთრეს თანხას ქართული საწარმო ჩაურიცხავს, შესაძლებელია, რომ ის გაუთანაბრდეს საგადასახადო აგენტს სსკ 154-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ პუნქტის მიზნებისათვის? 3) დღგ-ის თვალსაზრისით, უკუდაბეგვრით ხომ არ დაიბეგრება ეს შემოსავალი, თუ არარეზიდენტ მესაკუთრეს პირადად წარმოექმნება დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულება? ხომ არ გავრცელდება ამ ოპერაციაზე 1652 მუხლის მე-2 ნაწილის „ე“ პუნქტის მოთხოვნები?
1)-2) სსკ მე-80 მუხლის მე-6 ნაწილის თანახმად:
„6. არარეზიდენტი ფიზიკური პირის, რომელიც ქონების იჯარისთვის/გაქირავებისთვის ანაზღაურებას იღებს პირისგან, რომელიც არ არის ამ კოდექსის 154-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული საგადასახადო აგენტი, საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრის ობიექტია სხვაობა კალენდარული წლის განმავლობაში საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებულ ერთობლივ შემოსავალსა და ამ შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული გამოქვითვების თანხებს შორის“.
სსკ 154-ე მუხლი „გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავების წესი“ კი თავის მხრივ განსაზღვრავს, რომ:
„1. გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავება ევალება საგადასახადო აგენტს, რომელიც არის იურიდიული პირი, საწარმო/ორგანიზაცია ან მეწარმე ფიზიკური პირი, კერძოდ:...
გ) პირი, რომელიც იხდის ამ კოდექსის 134-ე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრულ გადასახდელებს“.
მოცემულ შემთხვევაში, მართალია, თანხის ფაქტობრივ გადახდას ახორციელებს კომპანია „ა“, რომელსაც ეს ხელშეკრულების ძალით ევალება, მაგრამ ის არ არის ვალდებული შეასრულოს საგადასახადო აგენტის ფუნქცია, ანუ დაუკავოს მეიჯარე/გამქირავებელ ფიზიკურ პირს გადახდის წყაროსთან საშემოსავლო გადასახადი. ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ იჯარის/ქირავნობის თანხა, მიუხედავად იმისა, თუ ტექნიკურად ვინ უხდის მეიჯერს/გამქირავებელს მას, ყველა შემთხვევაში განიხილება მოიჯარის/დამქირავებლის მიერ (მისი დავალებით) გადახდილად.
რადგან მოცემულ შემთხვევაში, საშემოსავლო გადასახადის დამკავებელი საგადასახადო აგენტი არ არსებობს, ამიტომ არარეზიდენტმა მეიჯარე/გამქირავებელმა ფიზიკურმა პირმა თავად უნდა გადაიხადოს საშემოსავლო გადასახადი 20% მიღებულ საიჯარო/ქირავნობის ერთობლივ შემოსავალსა და ამ შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული გამოქვითვების თანხებს შორის სხვაობიდან. ამ მიზნით, ის ვალდებულია წარუდგინოს საქართველოს საგადასახადო ორგანოს საშემოსავლო გადასახადის დეკლარაცია სსკ 153-ე მუხლის 1-ლი მუხლის „გ“ პუნქტის თანახმად:
„1. საშემოსავლო გადასახადის/მოგების გადასახადის შესახებ დეკლარაციას საგადასახადო ორგანოს საანგარიშო წლის მომდევნო წლის 1 აპრილამდე წარუდგენენ:...
გ) არარეზიდენტი ფიზიკური პირი და საქართველოში მუდმივი დაწესებულების არმქონე არარეზიდენტი საწარმო, თუ მათ მიერ საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული შემოსავალი არ იბეგრება გადახდის წყაროსთან“.
3) დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისთვის, უნდა ჩაითვალოს, რომ კომპანია „ა“-ს ფუნქციებიდან გამომდინარე, არარეზიდენტ ფიზიკურ პირს საქართველოში აქვს ფიქსირებული დაწესებულება, რომლითაც მართავს მის კუთვნილ უძრავ ქონებას. ამიტომ ეს არარეზიდენტი პირი ვალდებულია საქართველოში დარეგისტრირდეს დღგ-ის გადამხდელად და მომსახურების გაწევიდან მიღებული შემოსავალი დაბეგროს დღგ-ით, მიუხედავად 100000-ლარიანი ზღვარისა. ეს გამომდინარეობს სსკ 165-ე მუხლის „დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაცია“ მე-9 ნაწილიდან:
„9. ამ მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილების მოთხოვნების მიუხედავად, დასაბეგრ პირს, რომელსაც აქვს ფიქსირებული დაწესებულება საქართველოში, დღგ-ის გამოანგარიშების და გადახდის ვალდებულება წარმოეშობა მომსახურების გაწევის/საქონლის მიწოდების განხორციელების მომენტიდან (ამ ოპერაციის ჩათვლით) და იგი ვალდებულია დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციისათვის მიმართოს საგადასახადო ორგანოს არაუგვიანეს ამ ოპერაციის განხორციელების საანგარიშო პერიოდის ბოლო დღისა“.
შესაბამისად, სსკ 1652 მუხლის მე-2 ნაწილის „ე“ პუნქტი მას არ ეხება, რადგან ამ პუნქტის მიხედვით:
„2. დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე, დღგ-ის გამოანგარიშების და გადახდის ვალდებულება წარმოეშობა:
ე) დასაბეგრ პირს, რომელიც არ არის დაფუძნებული ან ჩვეულებრივ არ ცხოვრობს საქართველოში ან საქართველოში არ აქვს ფიქსირებული დაწესებულება, რომელიც მონაწილეობს მომსახურების გაწევაში, თუ მის მიერ განხორციელებული მომსახურების გაწევის ადგილი ამ კოდექსის შესაბამისად საქართველოა და ეს ოპერაცია არ იბეგრება უკუდაბეგვრის წესით“.
მოცემულ შემთხვევაში კი, მიგვაჩნია, რომ კომპანია „ა“ ასრულებს არარეზიდენტი პირის ფიქსირებული დაწესებულების ფუნქციას. ფიქსირებული დაწესებულების ცნება განმარტებულია სსკ 157-ე მუხლის „გ“ პუნქტში:
„გ) ფიქსირებული დაწესებულება − ნებისმიერი ადგილი, რომელიც არ არის დასაბეგრი პირის დაფუძნების ადგილი, მაგრამ ხასიათდება მუდმივობის საკმარისი ხარისხით, აგრეთვე სათანადო სტრუქტურით ადამიანური და ტექნიკური რესურსების თვალსაზრისით, რაც აძლევს მას შესაძლებლობას გასწიოს ან მიიღოს მომსახურება და გამოიყენოს იგი საკუთარი საჭიროებისთვის“.
შესაბამისი მაგალითი მოყვანილია „დამატებული ღირებულების გადასახადის შესახებ მეთოდური მითითების დამტკიცების თაობაზე“ შემოსავლების სამსახურის უფროსის 2021 წლის 17 მარტის №7536 ბრძანების (რომელშიც შეტანილია ცვლილებები შემოსავლების სამსახურის უფროსის 2023 წლის 12 იანვრის №207 ბრძანებით) №1 დანართის მე-9 მაგალითის სახით.
